KAPILAR VE ÖZELLİKLERİ

KAPILAR VE ÖZELLİKLERİ

1- Kapılar genellikle standarttır. Geniş ortalama olarak 85-90 cm. olan kapılar gayet alçaktır. Bilhassa kışın kuflanılan ve mahfuz olması gereken kapıları 1,80 - 1,70 hatta 1,65 m. ye kadar düşer. Kapılar ait oldukları odaların önem derecesine göre kıymetlen dirilen kapılar her zaman tek kanatlıdır ve adi tahta kapıdan derece derece aynalı çeşitli şekillerde aynalı ve nihayet oymalı geçme kapılara kadar gider. ve hepsi Türk ahşap işçiliğinin gerçekten önemli bir unsuru dur.
Türk evlerinde bilhassa eski Türk1er karakteristik olan oda kapılarının hemen hemen her zaman odanın nihayet kısmında bir köşede oluşudur. Kapı açıldığı zaman yan duvardaki özel nişine dayanır ve bir mandalla pervazlı yuvasına edilir. Bu kapının açık kalacağı zamanlarda ortada kalabalık yapmaması içindir. Eski Türk sanatkarı bu noktalara kadar ince düşünmesini bilmiştir.
Kapının bulunduğu oda nihayetine seki altı denir. Bu kısım odanın servis bölümüdür. Kapılarla birlikte çok kere dolap raf ve hücrelerde bu kısımda bulunur.
Şu halde oda kapılarının her bakımdan düşünülmüş mevkii vardır. Diğer karakteristik bir nokta Türk evlerinde kapının açılışında odanın mahremiyetine zarar vermiyecek şekilde yerleştirilmesine dikkat edilmiştir. Bunun için kapı açıldığı zaman sofadan odanın içerisinin görünmemesi gerekir. Bunun için de kapının dolap derinlikleri içerisinde bırakılan alana açılması veya kapının önüne sabit dolaplar taksimatından olan bir tahta perdenin gelmesi içerisindeki açıklığın kapı açıklığının karşısına getirilmemesi ile elde edilmiştir. Zemin kattaki ikinci ve üçüncü derece hacimlarının kapıları (ahır, seyis ve uşak odaları, mutfak vb.) adi tahta çatma kapılardır .Alttan ve üstten birer kuşakla bağlanırlar ve genellikle boyanmazlar.
Orta asma katlardaki kış, odalarının kapıları aynalı olur. Bu kapılar genellikle boyalıdır.Çerçeveleri geniş aynaları kuvvetlidir. ve Kenarlarında profiller bulunur.Bu tüp kapıların daha özenli yapılanları ve daha küçük bölmelileri vardır. Çerçeveler daha biçimli incelikte aynalar irili ufaklı muntazam şekillerle yapılır ve kapı pervazları genellikle nakışlıdır. Bu tipin daha zengini muhtelif şekillerdeki aynalardır. Ayrıca oyma desenler bulunanlarıdır. Daha sonraki devirlere ait olan bu tip kapılara büyük konaklarda rastlanır.
Hemen hemen bütün kapı ortalama 6x6 cm. ölçüsünde ve kare biçiminde bir kasa ile ahşap lentolu yuvasına yerleştirilmiş yerli demir isçiliği ile meydana getirilmiş basit menteşelerle bu kasa için de hareket etmektedir. Kapı kolu mandal ve kilit tertibatı böylece basit yerli işçilikle dövme demirden sonraları itinalı yapılarda pirinç ve tunçtan yapılmışlardır. Buradaki demir işleri ahşap tuğla veya süsleme işleri kadar iyi olmamakla beraber orjinal olanları vardır.
Oda kapılarının sofa tarafındaki üst pervazı genellikle dekora tif nitelikte oyulmak suretiyle kapı boşluğunun üst kısmı kemer şekli yükseltilmiştir.
Sokak kapıları ve avlu kapıları (dış kapılar) gerektiği şekilde kuvvetli güven veren sağlamlıkta yapılmışlardır. Büyüklüklerine göre tahtalar veya kalaslar yan yana gelerek biribirine geçmiş ve alttan üstten kuvvetli kuşaklarla iri başlı kakma çiviler aracılığı ile bağlanmıştır.

23.ERZURUM MAHALLESİNDEKİ GELENEKSEL KONUTLARDAKI
PENCERELER VE ÖZELLİKLER

Pencerelerin düzenlenmesi esnasında hemen her ev için standart sayabilecek pencere tipleri doğmuştur.Alt kat pencereleri kış odalarına ait oldukları ve mahremiyetin sağlanması için küçük yükseklikleri ve parmaklıklı ve kapaklı oluşları ile dikkat çekerler.
Üst kat odalarının bilhassa yazlık ve misafir odalarının pencereleri biraz daha geniş fakat yüksek parmaklıklı veya kafesli ve tahta kapaklılardır..
Eski ev tiplerinde gördüğümüz divan odası pencerelerinin üze rinde bir sıra pencere bir sıra pencere daha bulunmaktadır. Daha ufak olan bu üst pencereler ahşap çerçeve içinde küçük alçı bölmeler ve süslemeli düz renkli camlı ve yalnız samimi bir hava vermesi içindir. Bu şekil Türk evleri için karakteristik bir aydınlatma tertibatıdır.
Sonraki devirlerde oranları bozularak çeşitli konak ve yalılara tatbik edilen bu eski pencerelerin insana hayranlık veren değişik şekillerini görüyoruz.
Alt pencerelerde ise: Geleneksel yapılarımızın eski devirlerde yapılmış olanlarının camsız olduğunu görüyoruz.Yapıyı korumak için tahta kapaklar ve perdeler kullanılmıştır. Camlı çerçeveler sonraları alt pencerelere tatbik edilmiştir.
Geleneksel konutlarda pencereler için yanlara açılan kanatlar dan başka açılma şekli.yoktur. Geleneksel konutlarımızda gördüğümüz sürme pencere şekilleri sonraki devirlere aittir.)
Pencere genişlikleri 1 metre içinde sınırlı olduğundan açılan kanatlar yan duvarlar gibi yerli işçilikle yapılmış-basit şekillerdir.Kanatların arkasında açık kaldığı zaman yanlara tespitine has orjinal madeni kısımlar bulunur.
Buna karşılık hemen hemen her yerde zorunlu bir durum olmadıkça pencere açılmamıştır. Üst kat pencereleri saçaklar aracılığı ile korunduğu için bu nokta daha çok alt katlar için konu edilmiştir. Pencerelerin daima çıkma veya balkon altına getirilmiş oldukları görülür.Bu noktayı gözden kaçıran evlerde ise ahsap pencere kısımlarının yağmur ve kar etkisi ile uzun zaman dayanmayarak aşındığı ve bozulduğu görülmektedir.